Początek grudnia w Sztokholmie upływa nie tylko pod znakiem świątecznych jarmarków, świetlnych iluminacji czy adwentowych obchodów.

Co roku 10 grudnia do Wenecji Północy zjeżdżają naukowcy, politycy i pisarze z całego świata, by wziąć udział w uroczystości wręczenia Nagród Nobla. Zresztą nie chodzi tylko o ten jeden w roku dzień, a raczej o cały tydzień związany z obchodami, który nazywa się tygodniem noblowskim. Co każdy powinien wiedzieć o tym wydarzeniu przeddzień tegorocznego rozdania nagród? Trochę to przemyślałam i postanowiłam przygotować dla was nasze Noblowskie know how.

1. Alfred Nobel – wynalazca dynamitu, szwedzki przemysłowiec i naukowiec. Urodził się 21 października 1833 roku w Sztokholmie, w Królestwie Szwecji i Norwegii. Pochodził z rodziny lekarzy, inżynierów, naukowców i wynalazców (tradycja zobowiązuje!). Zagmatwana historia rodzinna sprawiła, że Alfred Nobel kształcił się w Rosji, a następnie także w Szwecji, Niemczech, Francji i USA. Ziścił pragnienia ojca i dołączył do rodzinnego interesu skupionego w przemyśle zbrojeniowym. Koleje losu rzuciły go na powrót do Sztokholmu, gdzie prowadził badania nad nitrogliceryną (z powodu kilku eksplozji i śmierci naukowców w tym barata Alfreda Emila eksperymenty prowadzono na barce zakotwiczonej na Jeziorze Melar) i stworzył produkt zarejestrowany jako “dynamit”, a następnie rozwinął przemysł w oparciu o swój produkt. Nobel wiele podróżował, nadzorował biznes oraz opracowywał nowe wynalazki w swoich laboratoriach rozrzuconych w kilku krajach Europy. Do swojej śmierci zgłosił 355 patentów.
Nobel umarł na atak serca w swoim domu w San Remo we Włoszech 10 grudnia 1896. Treść jego testamentu mówiła wyraźnie o woli zmarłego dotyczącej rozdysponowania jego pokaźnego majątku – fortuna miała zostać spożytkowana na nagrody w dziedzinie fizyki, chemii, fizjologii lub medycyny, literatury i pokoju. Dzięki staraniom bratanka Alfreda – Emanuela Nobla i zaufanego współpracownika – Regnara Sohlmanna w 1900 roku zarejestrowano Fundację Nobla, której przekazano wszystkie aktywa należące do Alfreda Nobla. Fundacja zgodnie z jego testamentem zarządza majątkiem i przeznacza procenty od niego na wypłacanie nagród jego imienia.

2. Stockholm Concert Hall (Filharmonia Sztokholmska) – to tam właśnie w niebieskim budynku, jednym z najpiękniejszych w stylu neoklasycznych, znajdującym się na Hötorget, w samym sercu Sztokholmu, co roku odbywa się uroczystość wręczenia Nagrody Nobla. Budynek jest domem Royal Stockholm Philharmonic Orchestra, gdzie oprócz międzynarodowej klasy koncertów, odbywają się także inne wydarzenia m.in. Polar Music Prizes. Przed głównymi schodami budynku znajduje się Orfeusz – rzeźba dłuta Carla Millesa. Stockholm Concert Hall otwarty jest codziennie w godzinach 11-17. Można go zwiedzić z przewodnikiem, obejrzeć wystawę lub wysłuchać koncertu. Osobiście miałam okazję posłuchać koncertów podczas Stockholm Kulturnatt i szczerze polecam, by odwiedzić to piękne miejsce.

3. Stockholm City Hall (Ratusz) – gości wszystkich uczestników uroczystości (laureatów, rodzinę królewską, polityków i wielu innych zaproszonych gości) rozdania Nagrody Nobla na dorocznym bankiecie. Budynek naprawdę robi wrażenie i jest prawdziwym must see każdego turysty odwiedzającego Sztokholm. Stadshuset został zbudowany w latach 1911 – 1923, a jego architektem był Ragnar Östberg, który zainspirowany weneckim Pałacem Dożów, zaprojektował jedną z najważniejszych budowli stylu narodowo-romantycznego. Wnętrza ratusza ozdobione są przez wielu szwedzkich artystów, m.in. księcia Eugeniusza, Einara Forsetha, Carla Malmstena i Maję Sjöström. Na zapierającą dech w piersiach fasadę zużyto 8 milionów cegieł. Bankiet na cześć laureatów Nagrody Nobla od 1934 roku odbywa się w sali błękitnej (Bla hallen) dokładnie 10 grudnia (w rocznicę śmierci Alfreda Nobla) każdego roku. Historia koloru Sali Błękitnej jest ciekawa, głównie dlatego, że nie jest ona niebieska. Architekt zmienił decyzję co do jej koloru, kiedy zobaczył ciekawy, ceglany kolor, który żal mu było pokryć niebieskim tynkiem. Jednak nazwa sali została już rozpowszechniona w mediach i dlatego zdecydowano, że pozostanie. To największa sala przyjęć w ratuszu, znajdują się w niej jedne z największych organów w Europie Północnej. Mają ponad 10 tysięcy piszczałek i 135 skal głosowych. Ratusz mieści jeszcze wile pięknych i wartych zobaczenia sal, dlatego polecam wycieczkę z przewodnikiem. Menu bankietowe do ostatniej chwili utrzymywane jest w tajemnicy, a najlepsi kucharze pracują nad nim przez cały rok, praktycznie od pierwszego dnia po zakończeniu uroczystości. Jeśli ktoś z was nie został akurat zaproszony na bankiet noblowski, a koniecznie chciałby spróbować dań serwowanych na poprzednich bankietach może skorzystać z wizyty w Stadshuskällaren, restauracji mieszczącej się w piwnicach Ratusza, która oprócz nich serwuje także tradycyjne szwedzkie posiłki, w postaci świątecznego bufetu.

4. The Nobel Museum (Muzeum Nobla) – chętnie odwiedzane przez turystów zainteresowanych ideami, które zmieniły świat, mieści się na Gamla Stan (Starym Mieście). Trudno go nie zauważyć stojąc pośrodku Gamla, gdzie w tym okresie roku mieści się także tradycyjny świąteczny jarmark (od 1901 roku). Zresztą będąc w Sztokholmie oczywistym jest zwiedzenie Starego Miasta, spacer jego cudownymi, wąskimi uliczkami. Można go odbyć samodzielnie lub z przewodnikiem. W tym drugim wariancie zostaniecie zabrani do pięknych, dobrze ukrytych i nieznanych przeciętnemu turyście miejsc oraz dowiecie się wielu interesujących historii, niekoniecznie opisanych w przewodnikach. Wymagającym sprosta na pewno StoRy TouRs.

5. Skandale wokół Nagrody Nobla – pojawiają się i tu, jak w każdej innej dziedzinie życia. Jeden z nich spowodował, że przyznanie nagrody z literatury odroczono do 2019 r. Za to w 2019 r. za 2018 r. przyznano ją Polce Oldze Tokarczuk!

6. Obchody w Oslo – laureaci Pokojowego Nobla odbiorą nagrodę w stolicy Norwegii – Oslo. Ceremonia odbędzie się w ratuszu miejskim w tym samym czasie, co wręczenie nagrody pozostałym laureatom w Sztokholmie.

7. Nagroda Nobla – zwycięzcy otrzymają dyplom, medal oraz nagrodę pieniężną. Jej wartość wynosi prawie milion euro.

8. Laureaci Nagrody Nobla 2021 w dziedzinach:
Fizyka – Syukuro Manabe (USA), Klaus Hasselmann (Niemcy) oraz Gorgio Parisi (Włochy)
Chemia – Benjamin List (Niemcy) i David W.C. MacMillan (USA)
Fizjologia lub medycyna – David Julius oraz Ardem Patapoutian
Literatura – Abdulrazak Gurnah (Tanzania)
Pokojowa – dziennikarze: Maria Ressa (Filipiny) i Dimitrij Muratow (Rosja)
Ekonomia – David Card, Joshua Angrist, Guido Imbens

Mam nadzieję, że nasze noblowskie know how przyda się wszystkim, a szczególnie tym, którzy postanowią odwiedzić Sztokholm w tym okresie roku.

Pisząc tekst skorzystałam z informacji zawartych na stronach: visitstockholm oraz sweden.se, wiedzę zaczerpnęłam też od przewodników i przyjaciół w trakcie odwiedzania wymienionych powyżej miejsc.

Zdjęcie sztokholmskiego Stadshuset z archiwum autorki.